..Και θυμάμαι απάνω στην ταράτσα, όπως ο πατέρας μου ήτανε ναυτικός, το καλοκαίρι κοιμόμασταν έξω, και το πρώτο που έμαθα ήτανε τ’ αστέρια. Ξέρω πώς να βρω τη Μεγάλη Άρκτο, τη Μικρή, την Κασσιόπη, όλους τους αστερισμούς τους έμαθα, ακριβώς χάρις στο ότι κοιμόμουνα πάνω στην ταράτσα. Και δε θα ξεχάσω, όταν ο Μαλρώ ήρθε στην Αθήνα και έκανε το λόγο του για την Αντίσταση, που είπε: «κάτω απ’ αυτόν τον ίδιο ουρανό κοιμήθηκαν οι Μαραθωνομάχοι, οι μαχητές της Σαλαμίνας, αλλά κι αυτοί που χάθηκαν από τα βόλια τα ναζιστικά στην Αντίσταση». Ε, αυτόν τον ουρανό, όταν τον βλέπω, δεν είναι μόνο το πατρικό μου σπίτι που θυμάμαι με την ταράτσα του αλλά θυμάμαι όλη την ελληνική Ιστορία. Γιατί είναι ο μόνος που μένει ασφαλώς ο ίδιος.
Γεννημένη το 1926 έζησα βέβαια αυτόν τον διχασμό, μεταξύ βενιζελικών, βασιλικών, λαϊκών, και τα λοιπά, αλλά οπωσδήποτε, αυτό μου έδωσε μια πρώτη έννοια της Ιστορίας και μου έμαθε κάτι άλλο, που πολύ μέτρησε μετά για τη δουλειά μου, ότι η μοίρα της Ελλάδας γράφεται και ζυγίζεται έξω από την Ελλάδα πολύ συχνά. Πόσες φορές δεν άκουσα ότι τον τάδε τον υποστηρίζει ο τάδε ξένος, τον άλλον ο άλλος ξένος… κι ένιωσα ότι οι ξένοι είναι κύριοι μέσα στην Ελλάδα κι ότι κάποτε αυτό το πράγμα θα έπρεπε να τελειώσει, για να πάρουμε εμείς οι Ρωμιοί τη μοίρα μας στα χέρια μας.
Γιατί το πρώτο ξύπνημα που ένιωσα δεν ήταν επιστημονικό ξύπνημα, δεν ήτανε πνευματικό ξύπνημα, ήτανε ακριβώς ιστορικό ξύπνημα. Όλα αυτά τα χρόνια, του μεσοπόλεμου, της κατοχής, της αντίστασης, οι προδοσίες, οι διχασμοί, η σκλαβιά, Η ΠΕΙΝΑ… Όταν κατέβαινα για να πάω στο σχολειό, πτώματα νέων ανθρώπων έβλεπα γύρω μου από την πείνα. Ίσως όσοι ζήσανε μετά δεν το καταλαβαίνουν αυτό, δε θέλω να αφήσω ούτε ένα κομμάτι ψωμί να πάει χαμένο, κάποιο είδος φοβίας με πιάνει όταν ξέρω ότι άνθρωποι και άνθρωποι χιλιάδες –αυτή τη στιγμή ακόμη- πεθαίνουν από την πείνα. Αν έχω γίνει από τους πιο ζωντανούς, θα έλεγα, υποστηρικτές του Τρίτου Κόσμου, και όλης της ανάγκης του Τρίτου Κόσμου είναι ίσως αυτό το φάσμα της πείνας που έχω κρατήσει μέσα μου από την κατοχή, που με οδηγεί να καταλαβαίνω τη φτώχεια και τη μιζέρια των άλλων ανθρώπων.
Έτσι λοιπόν, μ’ αυτά τα βιώματα, και νομίζω ότι είχα τύχη να τα ζήσω, κι αυτό είναι κυρίως η τύχη, να ζήσεις μια εποχή που σε κάνει να είσαι άνθρωπος όχι μόνο για τον εαυτό σου, όχι μόνο για τους δικούς σου, αλλά όσο είναι δυνατόν, και για τους άλλους.
Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ
(αποσπάσματα από την εκπομπή
του Γιώργου Σγουράκη
«ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ», 1983,
από το αρχείο της ΕΡΤ)